Het ‘Israël-seminar’ van 1993


Het Bezinningscomité ‘Zicht op Israël’ (van de Geref. Bond in de Ned. Herv. Kerk) en ons Deputaatschap voor de Evangelieverkondiging onder Israël organiseerden in 1993 een studiereis naar Israël, waaraan in totaal 26 mensen deelnamen. Het waren deze keer niet alleen predikanten en studenten, maar ook andere belangstellenden.

Enkele deelnemers combineerden met het seminar een werkbezoek aan ds. Van der Vegt. U hebt daarover kunnen lezen in het vorige nummer van ‘Vrede over Israël’.


De reis duurde van 21 september tot 5 oktober. In die tijd vielen:

  1. de Grote Verzoendag, Jom Kippoer, op 24/25 sept.
  2. het begin van het Loofhuttenfeest, Soekkot, op 29/30 sept.


Het ging er bij deze reis om een indruk te krijgen van hoe Israël nu deze dagen beleeft. Het Loofhuttenfeest hebben we maar gedeeltelijk meegemaakt: alleen de eerste dagen – maar natuurlijk ook de voorbereidingen, het bouwen van de loofhut en het inkopen van ‘de vier soorten’, de vier onderdelen van de loelav.


Op de Grote Verzoendag waren we in Jeruzalem. We hebben zoveel mogelijk van deze dag meegemaakt, her en der – in verschillende synagogen en bij de zgn. Klaagmuur. Ik heb het zelf ervaren als een heel bijzondere dag – en dat geldt dunkt mij voor alle deelnemers. Dat we ons er samen uitgebreid op voorbereid hebben heeft daar zeker nog toe bijgedragen. En ook het samen napraten over en evalueren van de verschillende belevenissen en belevingen van deze dag.

Voorbereidingsdagen

Maar laat ik bij het begin beginnen. Het begon al op 24 april 1993, met de eerste van vier voorbereidingssamenkomsten. Op deze eerste dag waren er twee lezingen: ds. M. W. Vrijhof sprak over ‘de Grote Verzoendag in het jodendom’; ds. G. C. den Hertog over ‘de Grote Verzoendag in het N.T.’ Zo kwam op andere dagen ook Soekkot aan de orde: ‘het Loofhuttenfeest in het jodendom’ (ds. D. K. J. G. Ruiter) en ‘het Loofhuttenfeest tussen Israël en de Kerk’ (dr. D. Monshouwer). Dr. Vreekamp hield een lezing over ‘de joodse feesten en de christelijke dogmatiek’. We zijn ook al bezig geweest met de thema’s van de Grote Verzoendag in lezingen over ‘Soloveitchik’s visie op berouw en omkeer’ (drs. R. Munk) en ‘Ontwikkelingen in het christelijk denken inzake schuld en verzoening’ (dr. S. Meijers).

En dan nog heel wat anders: op 4 september gaf Arie Kuiper een boeiend commentaar op de nog boeiender gebeurtenissen van die dagen: de onverwachte toenadering tussen Israël en de PLO.

Heel waardevol, om van tevoren al zo samen bezig te zijn – en daarbij ook elkaar nader te leren kennen; met des te meer plezier en verwachting begin je dan aan de eigenlijke reis!

In Jeruzalem

Van dinsdag 21-9 tot donderdag 30-9 verbleven we in Jeruzalem. We hebben in de stad en omgeving veel van de bekende plaatsen bezocht.

Maar er stonden ook bijzondere excursies op het programma, zoals een ‘archeologische trip’ door de streek ten noorden van Jeruzalem, naar de tell’s van Gibea, Betel en Ai, Mizpa en Gibeon. Er lijkt daar weinig te zien, maar een goede gids opent je de ogen. Dan frappeert o.a. hoe dicht die plaatsen bij elkaar liggen, en hoeveel historie op zo’n klein gebied speelde. We eindigden in Nabi Samwil ‘de profeet Samuël’ (zijn graf zou daar te vinden zijn) – waar een moskee, kerk en synagoge in één gebouw verenigd zijn. Maar veel is er binnen eigenlijk niet te zien. Des te meer vanaf het dak, dat een schitterend uitzicht over de wijde omgeving biedt.

Een bijzondere excursie was ook de tocht door Mea Sjeariem, de (ultra)orthodoxe wijk van Jeruzalem, onder leiding van een deskundige gids, die op een boeiende manier sprak over het leven daar en over de verschillende groepen die daar leven. Het was een goede ‘opstap’: velen van de groep zijn juist ook weer naar Mea Sjeariem gegaan op de Grote Verzoendag, om ook in de synagogen daar iets van de liturgie mee te maken.

Jom Kippoer

Jom Kippoer begon op vrijdagavond – viel dit jaar dus samen met de Sabbat. Het werd onvoorstelbaar rustig op de eerst zo drukke straten; geen bussen, nauwelijks auto’s – alles ligt stil. Jom Kippoer is ook een dag van vasten: we konden in ons hotel nog wel eten op de kamers krijgen, van tevoren klaargemaakt en neergezet, maar geen ontbijt en diner etc.

De synagoge is 24 uur open en bevolkt. We konden ieder voor zich of in kleinere groepjes in Jeruzalem rondkijken. Bij de Klaagmuur was het voor het begin van de Grote Verzoendag heel druk. Wat opviel was o.a. dat er verschillende joden stonden om ‘aalmoezen’ te vragen. Daarvoor is de tijd voor Jom Kippoer heel geschikt: de tien dagen vanaf Rosj haSjana (nieuwjaar) tot Jom Kippoer zijn de ‘geduchte dagen’, dagen van inkeer. Zo vlak voor Grote Verzoendag nog gelegenheid geven een goede daad te doen is toch zelf ook een goede daad?!

Het begin van Jom Kippoer maakte ik met de honderden bezoekers mee in de ‘Grote Synagoge’, waar het gebed Kol Nidrei werd gebeden – je zou haast zeggen: uitgevoerd. Dat gebed Kol Nidrei is hét gebed van deze avond, een lied, waarbij vooral ook de melodie van belang is. Die geeft de stemming van deze avond aan. In de grote synagoge werd het gezongen door de voorzanger en een soort ‘mannenkoor’, alles heel plechtig en stijlvol. Heel anders klinkt datzelfde gebed in kleinere synagogen of bij kleinere groepjes bij de Klaagmuur: niet zo gecultiveerd, maar wel ook indringend. Op zaterdag maakten we delen van de liturgie mee in verschillende synagogen in Mea Sjeariem. Heel wat verschillende indrukken: er zijn sprekende woorden, gebeden die je zo kunt meebidden. Indrukken van intens gebed, maar ook wel van maar-half-erbij-zijn of ‘opzeggen’? Een ervaring apart is de manier waarop kinderen je – door de manier waarop ze ernaar kijken – wel duidelijk weten te maken dat je op deze dag toch niet op leren schoenen kunt lopen! Joden lopen op sloffen of gymschoenen.

’s Avonds hebben we doorgesproken over onze belevingen en gevoelens. In hoeverre is er een parallel te trekken met (de religiositeit van) de Kerstnacht en -dagen? Anderzijds: de thema’s en tonen die op Jom Kippoer worden aangeslagen kunnen ons dan toch tot jaloersheid verwekken, met hun diepte van schuld-belijden. Maar hoe moet je alles taxeren; wat is een ‘Grote Verzoendag’ zonder Christus? Er zit ook een stuk pijn in wat je meemaakt: wat missen Joden – maar ook: wat missen wij, in ons bezig zijn met en beleven van ‘verzoening en omkeer’?


Een bijzondere ervaring van enkelen uit onze groep was de ontmoeting met een Joodse jongen die meedeed in de synagoge, maar blij was met de ontmoeting met een paar gereformeerde (!) theologen, en aangaf geraakt te zijn door het Evangelie en m.n. ook door gereformeerde theologie. Maar uit de synagoge treden – dat is nogal wat. Kun je, moet je dat vragen? Waar kunnen mensen als deze jongen (er zijn er meer!) aansluiting vinden? Is er voor hen niet een eigen plaats, weg en taak? Al met al: veel ervaringen, boeiende en indringende vragen – verrijkend!

Lezingen

Behalve het meemaken van Jom Kippoer waren er ook de lezingen rond het thema ‘Verzoening en Omkeer’. Ik kan hier niet nader ingaan op de inhoud, maar om even een indruk te geven noem ik een paar van de sprekers en onderwerpen:

  • Rabbi dr. David Rosen, actief op het gebied van Joods-christelijke betrekkingen, sprak over ‘verzoening en omkeer tussen Joden en christenen’.
  • Yechezkel Landau sprak over ‘verzoening en omkeer in de huidige politieke situatie’. We waren al geweest in het ‘open huis’ in Ramle, waar hij leiding aan geeft. Daar wordt op micro-niveau gewerkt aan betere betrekkingen tussen Joden en Arabieren, o.a. door Arabische kinderen op te vangen en te helpen, en ervoor te zorgen dat Joodse en Palestijnse kinderen met elkaar kunnen omgaan en vrienden worden.
  • Een belevenis apart was de ontmoeting met prof. Yeshayahu Leibowitz, een bijzonder man. Hij is 91 jaar, en houdt er een aantal heel uitgesproken meningen op na, die hij ook ons, gekruid met een aantal prikkelende uitspraken, heeft opgediend.


Er zou zo nog meer te noemen zijn. Zowel aan lezingen als aan andere bijzondere programma-onderdelen. We hebben wel wat te zien en te horen gekregen. Zo zou ook over Soekkot nog wel wat te vertellen zijn. En over de laatste dagen in Galilea. Maar dit had een kort verslag moeten worden...


Met ere mag hier genoemd worden ‘onze’ ds. Van der Vegt, die een belangrijk aandeel leverde bij het tot stand komen en afwerken van het programma, dat heel boeiend en gevarieerd was. Ook wel vol; er bleef weinig ‘vrije tijd’ over. Maar daarvoor ga je ook niet naar Israël, zeker niet met een studiereis.

Ik moet zeggen dat ik aanvankelijk dacht: je gaat naar Israël, en dan ga je daar (binnen) naar een lezing zitten luisteren – maar dát kan hier in Nederland ook wel; je kunt je tijd daar toch beter besteden? Maar dat ligt anders. Nog afgezien van het feit dat je daar regelrecht in contact komt met voor ons bijzondere sprekers, is het ook zo dat juist de combinatie van studie en reis, van luisteren zien, van discussies en excursies een bijzondere ontmoeting met ‘Israël’ geeft!

ds. Aart Brons
Vrede over Israël jrg. 38 nr. 3 (juni 1994)
www.kerkenisrael.nl/vrede-over-israel

vrede-over-israel