Leren met/van Israël - ‘het Leerhuis’ (2)

In het eerste artikel is een overzicht gegeven van de betekenis, de doelstelling en de methode van het leren in het jodendom. Als vervolg hierop wil ik nu wat ontwikkelingen in deze eeuw schetsen en proberen enkele praktisch te realiseren aanwijzingen te geven.

Grondlegger

Grondlegger van het joodse leerhuis in onze eeuw is de Duitse jood F. Rosenzweig, nog altijd erkend als diepzinnig denker en sporentrekkende voorman in de westerse wereld.

Diep onder de indruk geraakt van de eigen -joodse - identiteit was het voor hem een schok te ontdekken hoezeer het besef van diezelfde identiteit bij velen van zijn volksgenoten absoluut verdwenen was. Velen leefden geassimileerd (aangepast) en waren niet van de anderen te onderscheiden. Om dat te veranderen begon hij in de twintiger jaren in Frankfurt am Main het experiment van het ‘vrije joodse leerhuis’, bedoeld als kiempunt voor hernieuwd joods leven. Hij wilde er alles aan doen om vanuit de bestaande situatie terug te keren naar de tora en vandaaruit het joodse ‘weten’ tot een duidelijk joods (be)leven te maken. Dit met name door het stellen van vragen en het voeren van onderlinge gesprekken - de oude leerhuismethode.

In ons land

In ons land is het vooral prof.dr. K.H. Miskotte geweest, die sterk gepleit heeft voor een leerhuis naast de kerk. Met name zijn boekje ‘Bijbels ABC’ is daarvan een voorbeeld. Daaruit citeer ik: ‘het leven gaat voort / de leer gaat door. Nooit zijn wij verlaten, altijd is er dit stil gezelschap. God zelf regeert ons door zijn Woord en Geest / en er is geen einde te zien. Wij zijn niet aan onze eigen wijsheid overgelaten. De leer bindt - door duurzame leiding / door nooit aflatende zorg / door nimmerfalende wijsheid. De leer gaat mee de diepten door en over de hoogvlakten. De leer is een verwoesting van onze eenzaamheid: zij zendt ons in het open leven.’

Door zijn baanbrekend en bezielend denken over de verhouding Israël - kerk, door het werk van ds. K.H. Kroon in Amsterdam en onder invloed van holocaust en de stichting van de staat Israël zijn er in ons land leerhuizen van joden en christenen ontstaan.

Doel daarvan is:

• bestudering van het jodendom om dat goed te leren kennen
• bestudering van de joodse achtergronden van het NT en van het christelijk geloof
• de verworven kennis verwerken in het eigen leven

Op verschillende plaatsen in ons land bestaan die leerhuizen nog.

Uit de vele onderwerpen die daar besproken zijn/worden, licht ik er enkele uit:

• de eigen boodschap van het OT
• de betekenis van de Talmud
• joodse achtergronden van het NT en van Jezus
• het joodse volk en de kerk
• het verbond.

LEV

LEV is hebreeuws voor: ‘hart’. Het is de naam van een projectgroep Leren En Vernieuwen, die studiemateriaal uitgeeft over Bijbel en joodse traditie ten dienste van leerhuizen. Zo zijn o.m. cahiers verschenen over Abraham, het Achttiengebed, de Tien Woorden; andere cahiers zijn in voorbereiding. Wie hierover meer wil weten, kan bellen: 033 - 4723826.

Nut

Het joodse leren heeft als doel: thuis te raken in het grote verhaal van de omgang van God met zijn volk en in zijn verlossingsdaden. Zo heeft ook de Here Jezus ‘geleerd’. Iets van zijn methode komen we op het spoor in de Bergrede en in Joh. 6. En, naar het ‘zendingsbevel’ (Matt. 28,19) behoort het ‘leren’ bij het discipelschap; het staat op één lijn met ‘dopen’. Het ‘leren onderhouden’ heeft alles te maken met het (leren) kennen en doen van de geboden van der Here, het gaan op de weg van het Koninkrijk. Levend is die gemeente, die daarbij volhardt (Hand. 2,42vv).

Sterk leeft in het jodendom de gedachte dat de wereld - en zeker het joodse volk - in stand gehouden wordt door mensen die (blijven) leren.

De kerk heeft ook het belang daarvan ingezien; blijken daarvan zijn: de (huis)catechese, de catechismussen en de leerdiensten - al kun je je afvragen of in onze tijd de intensiteit daarvan niet kan worden opgevoerd. De gemeente is en blijft een leergemeenschap: van Christus gehoord en in Hem onderwezen, is het leerproces om te komen tot waarachtige gerechtigheid en heiligheid nooit af.

Beseffen we dit voldoende? Is een half jaar catechese, een wekelijkse(??) leerdienst in staat om voldoende door te geven? Zijn/ worden we in dit informatie-tijdperk nog voldoende toegerust om door te groeien naar de volle kennis van de Zoon van God? Kunnen we dat in ons gedrag vertalen? En: worden binnen de gemeente daartoe de gelegenheden geschapen?

Eigen ervaring

In onze Amersfoortse gemeente ontstond enkele jaren geleden vrij spontaan bij ouderen en jongeren behoefte aan meer Schriftkennis en toerusting. Daaruit is een (bescheiden) ‘leerhuis’ ontstaan - een vrij constante en steeds enthousiaster wordende groep van ong. 20 mensen, die één avond per maand samenkwamen.

Allereerst hebben we geprobeerd elkaars inzicht in de Schriften te verdiepen door de grote lijn van Gods openbaring na te gaan en samen te vatten.

Vervolgens zijn tora, profeten en geschriften globaal aan de orde gekomen, gevolgd door het eigene van de evangeliën.

Vandaaruit kwamen enkele onderwerpen haast als vanzelf ter sprake, bv : verzoening, offerwetgeving, heiliging.

Het leerhuis-aspect van: informatie geven en uitwisselen van gedachten kreeg daarin een grote plaats. Men heeft deze avonden als bijzonder leerzaam ervaren. Bij de nodige inspanning voer er vaak ook iets als een ‘ontdekkersvreugde’ door de groep. Er wordt gewoon uitgekeken naar voortzetting daarvan. Voor mezelf is het ook een verrijkende bezigheid geweest. Ook in Veenendaal (Bethel) heb ik een seizoen lang aan een ‘leerhuis’ mogen meewerken.

Tenslotte

Tenslotte is het misschien aardig enige literatuur aan te reiken voor wie zich wat verder in deze materie wil verdiepen.

Te noemen zijn:

• dr. J. van der Werf, Oefeningen in het Leerhuis, uitg. Boekencentrum Den Haag, 1969
• ‘Elke morgen nieuw’, inleiding tot de joodse gedachtenwereld aan de hand van het ‘Achttiengebed’, uitg. van de Folkertsma-stichting voor Talmudica, 1978
• de nummers 1 & 2 uit de OJEC-serie, resp. Beth-ha-Midrasj, Kok 1983 en Vreugde om de Tora, Kok 1984.