Naast het kruis een Hitler-portret


Ben je een held als je 2500 kinderen van de dood redt? De Poolse verpleegster Irena Sendler deed het. En toch, ze wilde absoluut niet dat mensen haar een ‘held’ noemden.


Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, is Irena 29 jaar oud. In 1942 beginnen de Duitsers groepen Joden weg te voeren uit het getto in Warschau naar concentratiekampen. Irena kan het niet aanzien en neemt een moedig besluit. Zij en andere verpleegsters gaan van deur tot deur en bieden aan om kinderen in veiligheid te brengen. Kleine kinderen worden met medicijnen in slaap gebracht en dan in zakken of kartonnen dozen buiten het getto gemokkeld. Zo redt Irena 2500 kinderen van de dood.


Als rooms-katholieke gelovige waagde Irena haar leven om Joodse kinderen te redden. Zoals Irena waren er meer christenen. Helaas waren die zeldzaam. Vaak liet de kerk zich van een heel andere kant zien. Op 1 september, tijdens de appèldag van het CIS over antisemitisme en de kerk, werd dat ook pijnlijk duidelijk. Hier nam Wolfgang Kotek, een 90-jarige gepensioneerde arts uit Rotterdam, het woord. Direct na de Kristallnacht, 9 op 10 november 1938, was hij met vele anderen Duitsland ontvlucht. Die datum waarop de Kristallnacht plaatsvond was niet toevallig: het was de geboortedag van Maarten Luther.


In Nederland bracht Kotek de oorlog door in 14 pleeggezinnen. In Duitsland had hij gruwelijke dingen meegemaakt. “Kinderen hadden leerplicht, maar Joodse kinderen gingen niet naar school om te leren, maar om geplaagd te worden. Door de leraren en door medescholieren.”


Over de katholieke school die hij bezocht, vertelde hij: “Als de leraar binnenkwam moesten we opspringen, met onze hakken klikken en de Hitlergroet brengen. Daarna weer zitten en een kruis slaan. In het gebed werden twee heilanden genoemd: Jezus van Nazareth en Adolf Hitler. Van beiden hing een afbeelding voorin de klas. Pal naast het kruis hing het portret van Hitler. Ik dank mijn leven mede aan christenen die met veel liefde en opofferingsgezindheid voor mij gezorgd hebben, maar ik ben ook bang voor het dubieuze dat sterk is geweest in het christendom. En ik ben bang dat dat weer terugkomt.”


Ja, ze waren er tijdens de Tweede Wereldoorlog, christenen zoals Irena. Maar er was ook die dubieuze kant van de kerk — en die is er tot op vandaag. Antisemitisme is wereldwijd in opkomst. Durven we die donkere kant van de kerk onder ogen te zien en nieuwe generaties ervoor te waarschuwen?

Gertjan de Jong is medewerker bij jongerenplatform BasiC.

dhr. Gertjan de Jong
Verbonden jrg. 65 nr. 4 (nov 2021)
www.kerkenisrael.nl/verbonden

verbonden