Dagboek bij de Joodse Najaarsfeesten 5785

Vrijdag 4 oktober = 2 tisjri
Rosj Hasjana - tweede dag

Tien betekenissen van de sjofar

Ook op de tweede dag van Rosj Hasjana wordt in de synagoge de sjofar honderd keer geblazen. Over de betekenis van het blazen van de sjofar is al het een en ander gezegd, maar er is nog meer.

1. Het verkondigt de kroning van God als Koning. Met name de ene lange toon (tᵉkia, die staat voor vastheid en kracht) wordt hiermee verbonden. Op Rosj Hasjana (volgens de traditie de jaardag van de zesde scheppingsdag) staat het Koningschap van God centraal.
2. Een van de belangrijkste aspecten is – zoals we al zagen – de oproep tot ‘zelfbeproeving’ en bekering. De gebroken klanken ( tᵉroea en sjᵉvariem) passen bij dit aspect.
3. Het herinnert aan de bazuin (vooral de tᵉkia) die klonk toen de Tora werd gegeven bij de Sinaï; het roept op om de Tora te bestuderen en te koesteren; daar ligt de basis voor bekering.
4. Het doet denken aan de stemmen van de profeten die krachtig opriepen tot gerechtigheid en barmhartigheid, tot onderhouding van de Tora. In Ezechiël 33 vinden we het beeld van de wachter en waarschuwer die de sjofar moet blazen. Wie het geluid van de bazuin hoort maar zich niet laat waarschuwen, is zelf verantwoordelijk voor zijn dood. ‘Hij echter die zich laat waarschuwen, redt zijn leven.’
5. Het klinkt als huilen (of: ‘als de Romeinse trompetten’) en herinnert als zodanig aan de verwoesting van de tempel; het roept op tot vragen om verlossing en herstel.
6. Het herinnert aan ‘de binding van Izak’, met name aan de ram die in Izaks plaats werd geofferd. (Daarom is er een voorkeur voor de hoorn van een ram.) Op de tweede dag van Rosj Hasjana wordt Genesis 22 (over wat wij ‘het offer van Abraham’ noemen) gelezen.
7. Het roept, zo indringend als het is, op tot nederigheid; het doet denken aan de kracht van de Eeuwige en het feit dat Hij altijd en overal aanwezig is.
8. Het kondigt de terugkeer van de ballingen aan (Jes. 27:13), en de terugkeer van vrijheid en vrede in Jeruzalem in de tijd van de Messias.
9. Het bepaalt bij de manier waarop de bazuin op De Laatste Dag zal klinken.
10. De opstanding van de doden is verbonden met het klinken van de bazuin.

Wíj moeten naar de sjofar luisteren, maar God doet dat ook. Bij het gebed dat Hij de grote sjofar van de bevrijding zal doen horen, om de ballingen bijeen te brengen in Jeruzalem, wordt gezegd:

U luistert naar het geluid van de sjofar en hoort zijn geschal
en er is niemand gelijk aan U;
gezegend Gij, Here,
die luistert naar het geschal van Uw volk Israël, met ontferming.

Meer...

Wie Engels verstaat kan kijken naar een korte video, waarin rabbi Jonathan Sacks op een zeer aansprekende manier vertelt over de betekenissen van het blazen op de sjofar. Boven­genoemde elementen komen aan de orde, en zelfs nog meer.
De video is nr. 4 in een mooie serie over het gebed, ‘Understanding Prayer. Heart, Mind and Soul’. Dit onderdeel is aangekondigd als: ‘(4) The Deepest Call – This video focuses on the Shofar and how its sound is a prayer that goes deeper than words.’

Om over na te denken

• Kun je de tien aspecten van het blazen van de sjofar op volgorde zetten, met wat jou het meest aanspreekt bovenaan?
• Wat kan de betekenis ervan zijn dat God luistert naar de sjofar?

Bazuingeschal in het Nieuwe Testament

Mattheüs 24:31

En Hij zal Zijn engelen uitzenden onder luid bazuingeschal, en zij zullen Zijn uitverkorenen bijeenbrengen uit de vier windstreken, van het ene uiterste van de hemelen tot het andere uiterste ervan.

1 Korinthe 14:8

Want ook als de bazuin een onherkenbaar geluid geeft, wie zal zich gereedmaken voor de strijd?

1 Korinthe 15:52b

Immers, de bazuin zal klinken en de doden zullen als onvergankelijke mensen opgewekt worden, en ook wij zullen veranderd worden.

1 Thessalonicenzen 4:16

Want de Heere Zelf zal met een geroep, met de stem van een aartsengel en met een bazuin van God neerdalen uit de hemel. En de doden die in Christus zijn, zullen eerst opstaan.

Hebreeën 12:18-21

¹⁸ Want u bent niet tot een tastbare berg genaderd, en tot een brandend vuur, tot donkerheid, duisternis en stormwind, ¹⁹ tot bazuingeschal en het geluid van woorden. Zij die dat hoorden, smeekten dat het woord niet meer tot hen gericht zou worden, ²⁰ want zij konden wat hun bevolen werd niet verdragen: zelfs als een dier de berg aanraakt, zal het gestenigd of met een pijl doorschoten worden. ²¹ En wat zij zagen was zo verschrikkelijk, dat Mozes zei: Ik ben zeer bevreesd en sta te beven.

Openbaring 1:10

Ik was in de geest op de dag des Heeren en ik hoorde achter mij een luide stem, als van een bazuin, ...

Openbaring 4:1

Hierna zag ik, en zie, er was een deur geopend in de hemel. En de eerste stem die ik als van een bazuin met mij had horen spreken, zei: Kom hier, omhoog, en Ik zal u laten zien wat hierna moet geschieden.

Openbaring 8 en 9

Openbaring 8 en 9 zijn vol bazuingeschal. Zeven engelen blazen op een bazuin (voor de zevende, zie 10:7 en 11:15). Dit is de middelste van drie series van zeven in Openbaring: zeven zegels worden verbroken, zeven bazuinen worden geblazen en zeven schalen worden uitgegoten. Het wordt zo steeds intenser. De bazuinen zijn alarmerend. Ze roepen nog tot inkeer. De schalen brengen het volle, definitieve oordeel.

Bijdrage dr. Noam Zion

De avondmaaltijd van Rosj Hasjana omvat het oude gebruik om symbolisch voedsel te nuttigen. De familie proeft (of houdt het op zijn minst omhoog voor een nieuwjaars­wens) verschillende soorten voedsel waarvan de naam, vorm of kleur ons herinnert aan onze grootste verwachtingen voor het nieuwe jaar. Dit gebruik correspondeert met het begin van het jaar – een tijd van hoop vermengd met vrees.

Sinds de dagen van de Talmoed is het voedsel op de feesttafel een informeel symbool geworden van onze nieuwjaarswensen. Het meest bekend zijn de appels gedoopt in honing; ze symboliseren een zoet jaar. Maar zelfs de meest alledaagse groenten, seizoensvruchten en overig voedsel zijn een gelegenheid om onze angsten weg te wensen en woorden te geven aan onze diepste verwachtingen, evenals de mogelijkheid om grappen te maken over hun namen in verschillende tongvallen.

Honing wordt meestal gebruikt om Challah, een brood, in te dippen. De Challah heeft veelal een ronde vorm, zoals een stijgende, cirkelvormige trap, om eraan te herinneren hoe mensen stijgen of dalen op de ladder van hun goddelijk bepaalde lotsbestemming. Het cirkelvormige brood staat ook symbool voor de circulariteit van de tijd.

Er zijn meer feestelijke symbolen, zoals het leggen van een bloemenkrans of andere decoratie om het Challah heen. Dit herinnert aan de kroning van de goddelijke Koning op Rosj Hasjana.

Nadat de zegen over het brood is uitgesproken, wenst iedereen elkaar het volgende toe: ’Dat het Gods wil moge zijn dat we een goed en zoet jaar mogen ontvangen!’

Het dopen van het brood bij de maaltijd gaat vaak door tot aan het einde van Soekot. Joodse vrouwen uit Polen en Zuid-Rusland hadden verder het gebruik om wat honing te leggen in de vier hoeken van hun huis, voor geluk. Tegenwoordig wordt ook wel snoep gebruikt voor hetzelfde doel.

Geert de Korte vertelt, vanuit Jeruzalem, over de dienst in de synagoge op Rosj Hasjana

Ik was bij de dienst op de tweede dag van Rosj Hasjanah. Zelfs voor iemand met een meer dan gemiddelde interesse was het een lange dienst: in totaal 5 uur en een kwartier! De dienst was in de Zucker Family Synagogue in Jeruzalem. Ook al was de dienst lang, het was een betekenisvolle dienst. De liturgie van de dienst staat in de machzor, een gebedenboek speciaal voor de feesten, in dit geval een machzor voor Rosj Hasjana en Jom Kipoer. Een fijne bijkomstigheid was dat weergegeven werd op welke bladzijde we waren in de machzor. Wie weleens een dienst in een synagoge heeft meegemaakt, weet dat het soms erg snel gaat. Zeker als je gebeden niet kent, kun je makkelijk de draad kwijtraken.

Gedurende de dienst worden er verschillende mooie Schriftgedeelten gelezen. De parasja uit de Tora is Genesis 22: Abraham die zijn zoon moet offeren. De haftara (het gedeelte uit de profeten) is Jeremia 31: ‘Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde.’ Ook het lied van Mozes (Exodus 15) komt terug in de liturgie. En de laatste psalmen uit het psalmboek worden ook gelezen, waaronder ook Psalm 150: ‘Loof Hem met het geschal van de bazuin (sjofar)’. En op meerdere momenten in de dienst klonk dan ook het geluid van de sjofar.

De naam ‘Rosj Hasjana’ komt in de betekenis van nieuw jaar niet voor in de Tenach, maar pas in de Misjna (Rosh Hashanah 1,1). In de Bijbel wordt deze gedenkdag zikaron troe’a genoemd, een gedenkdag van het geschal [van de sjofar], zie Lev. 23:23-25. In Numeri 29:1 wordt gesproken over een jom troe’a, een dag van het geschal [van de sjofar]. Voor het volk Israël was dit ook een herinnering aan het geluid dat ze hoorden toen de Heere neerdaalde op de berg om de wet te geven (Ex. 19:16 en 19).